Dit was filmjaar 2022

2022: Het filmjaar van de man in crisis

 

"Ieder zichzelf serieus nemende filmjaarlijst bevat een superheldenfilm." was lang mijn credo bij het samenstellen van mijn persoonlijk film top tien. Het was een genre waar ontzettend veel groei in zat. Het is niet voor niks dat fase drie van de MCU (alle films uitgebracht door Marvel studios tussen 2016 & 2019) de beste was. Niet alleen qua opbrengst en budget maar ook qua de thematieken die het behandelt groeide het genre. Ieder genre heeft echter zijn grenzen, zelfs ‘arthouse’ maar daarover later meer. Marvel begon in fase vier (alle films en series van Marvel Studios tussen 2020 & 2022) dan ook voorbij de grenzen van het genre te kijken. Het afgelopen jaar werkte dat het beste bij hun feestdagen specials. Zowel Werewolf by Night als The Guardians of the Galaxy Holiday Special behoorde tot het beste dat de studio het afgelopen jaar maakte. Kort maakte zowel deze als Black Panther: Wakanda Forever nog kans op een plaats in mijn top tien, maar uiteindelijk waren er niet alleen betere films te vinden maar was het beste superheldenproject van het jaar een televisieserie. Peacemaker van Guardians of the Galaxy schrijver, regisseur James Gunn.

 

Het concept multiverse, dat er meerdere realiteiten tegelijk naast elkaar bestaan, is groot in de stripboekenwereld en toen eind 2021 Spider-Man: No Way Home het concept naar de blockbuster bracht waren de verwachtingen voor de dit jaar verschenen multiversefilm Doctor Strange and the Multiverse of Madness hooggespannen. Toch was het een kleine film van arthouse producent A24 die uiteindelijk met kop en schouders de slag om ‘de multiversefilm waaraan alle andere zich vanaf nu moeten meten’ won. Everthing Everwhere All At Once veroverde het publiek in zowel het filmhuis als de commerciële bioscoop en staat niet voor niks hoog, vaak op de nummer een positie, van menig eindejaarslijst. Dat het superheldengenre met Black Adam en Morbius wel twee van de slechtste films van het jaar afleverde bevestigd de crisis van het genre. Het is dan ook hopen dat juist die crisis vroeg of laat mooie dingen op gaat leveren.

 

Misschien komt het omdat ik zelf afgelopen jaar veertig werd en wat zoekende was in mij verhouden tot werk en schrijven maar crisis en dan met name de man in crisis was in filmjaar 2022 overal. Het begon met Alex Garlands Men. Een film waarin elke man letterlijk hetzelfde is. Ongeacht je gedrag bepaalt uiteindelijk de ander door zijn of haar bagage hoe je overkomt. Een concept dat samen met andere vormen van Toxic Masculinity die Men aankaart ook voorkomt in de horrorfilm Barbarian. Alleen dan vele malen sterker en spannender. Verder moet je vooral zo weinig mogelijk over die film weten. Kijk geen trailers, lees geen analyses, kijk de film. Van een andere orde, maar zeker net zo schurend was de Belgische dramafilm Close waarin een vriendschap tussen twee jongetjes abrupt verbroken wordt nadat een van de twee op de middelbare school bang is om voor homo uitgemaakt te worden. Verbroken mannenvriendschappen en alle hun onhandigheid rondom emoties staan ook centraal in het prachtige en hilarische The Banshees of Inisherin. Waarin regisseur Martin MacDonagh voor het eerst sinds In Bruges weer samenwerkt met Brendan Gleeson en Colin Farrell. 2022 was sowieso het jaar van Colin Farrell. Naast The Banshees leverde hij nog twee toppers af. After Yang en The Batman, al kan je van die tweede film het beste het laatste uur skippen. Die film is zoals veel films tegenwoordig te lang.

 

Terug naar de mannen. In The Northman zien we er eentje worstelen met zijn verhouding tot zijn vermoorde vader en het moeten doen wat men van een man verwacht. De film wordt geroemd als de meest realistische vertelling over het ‘viking tijdperk’ en doet met zijn hallucinerende scènes denken aan de videogame Hellblade: Senua’s Sacrifice. Een game geroemd om de weergave van de psychoses van het getroebleerde hoofdpersonage. Geen enkele mannelijke worsteling was dit jaar echter zo ongemakkelijk en hilarisch om naar te kijken als die van de Oostenrijkse volkszanger Ritchie Bravo. Het aan lagerwal geraakte hoofdpersonage uit Rimini. Bravo is echt iedere rol en verhouden tot die hem ook maar iets van identiteit geven kwijtgeraakt, maar probeert hier koste wat het kost aan vast te houden.

 

Misschien verklaart de hoeveelheid aan worstelende mannen het ongelofelijke succes van de nostalgische mannelijkheid in Top Gun: Maverick. Een film die regelrecht uit begin jaren 90 gevlogen lijkt te zijn. Behalve dat ook deze wederom te lang duurt en ik de heroïsche shots voor wapperende Amerikaanse vlaggen een stuk slechter trek dan dertig jaar geleden. Naast het vliegtuig was er nog een plek waar de man (want kom op, ook de vrouwelijke pilote excuses piloot was in alles ‘one of the muscular guys’) het afgelopen jaar gewoon man mocht zijn. De keuken. Maar zowel in Boiling Point, The Menu als de topserie The Bear kon er binnen de kaders van de keuken getornd worden aan die mannelijke stereotypen. The Menu probeerde er zelfs nog wat maatschappelijke kritiek in te gooien maar dat kwam niet helemaal uit de verf, of soep.

 

Nee, qua maatschappijkritiek stak er dit jaar een film met kop en schouders bovenuit. Triangle of Sadness. Ondanks de focus op het kapitalisme komen ook hierin de nodige mannen in crisis voorbij die zich maar moeilijk tot veranderende tijden kunnen verhouden. Bovenal is de film volgens regisseur Ruben Östlund een poging het genre arthouse open te breken. Mensen entertainment bieden en met inhoud aan het denken zetten. Volgens Martin Koolhoven is het verschil tussen een goede film en een klassieker een memorabele scène wat dat betreft is Triangle een instant klassieker. Wat er in de film gebeurt onder de Refused track New Noise is voor eenieder die de film zag het gesprek van de dag.

 

Wat Östlund deed met arthouse deed Jordan Peele voor de derde keer op een rij met een grote publieksfilm. Zijn sci-fi, avonturen, horror NOPE ging juist over onze verslaving met entertainment en gezien worden. De film haalde niet het niveau van voorgangers Get Out of US maar is desalniettemin het kijken meer dan waard.

 

Riep ik 2021 met toppers als Gunda en Pig nog uit tot het filmjaar van het varken, moest het dier het dit jaar slechts met een film in mijn top tien doen. Maar wat voor een. Het Nederlandse Knor is een prachtige stop motion animatiefilm die in tegenstelling tot Mad God geschikt is voor het hele gezin en dit jaar in dat genre maar concurrentie heeft van een andere titel. Pinocchio en dan niet de afschuwelijk kitscherige, nieuwe Disneyversie maar de versie van Guilermo Del Toro. Een prachtige poppenfilm over dood, liefde en bovenal bezieling. Iets waar mijn favoriete docu van het jaar, Cow, wel wat meer van kon gebruiken. Het is een soort anti-Gunda over het keiharde leven van een melkkoe. Het is de eerste docu van Andrea Arnold, vooral bekend van haar intense dramafilms. Dezelfde intensiteit past zij toe in Cow door het gezicht van melkkoe Luma continue in beeld te houden.

 

Om af te sluiten kies ik graag een soundtrack track van het jaar. Dat was dit jaar verdomde makkelijk. Je raad het vast al. Refused - New Noise uit 2006 dook dit jaar niet alleen op in Triangle of Sadness maar ook in de slotaflevering van The Bear.
Refused - New Noise